53 / 120
Xuân Canh Tý 2020
53
KHIÊM TỐN LÀ MỘT GIÁ TRỊ
Nổi tiếng trong nhiều lĩnh vực như: kinh
doanh, luật, tư vấn đầu tư, chính trị… nên rất
khó, và bản thân ông Nguyễn Trần Bạt cũng
không muốn định danh mình ở một danh xưng
nào cụ thể. “Tôi chưa hề nghĩ đến chuyện mong
đợi mọi người nhắc đến mình với danh xưng
này nọ. Tôi nghĩ đến mọi người với tư cách là
độc giả của tôi chứ chưa nghĩ đến như những
người sẽ nhắc về tên tuổi của tôi. Không giữ
được sự khiêm tốn thật sự trong lòng hay khiêm
tốn không phải là yếu tố cấu thành nền tảng đạo
đức của mình thì con người không có sự nghiệp
thật sự. Người không khiêm tốn cũng giống như
người uống rượu, khi say sưa về bản thân mình
thì làm sao đủ tỉnh táo để phát hiện khoa học
nữa”. Mở đầu cuộc nói chuyện, Nguyễn Trần
Bạt xác lập một thái độ sống mà theo ông, “sẽ
thật phù hợp cho những tri thức chân chính”.
Là người thành công trong nhiều lĩnh vực nhưng
cuộc đời ông đã trải qua nhiều biến cố, nhiều bước ngoặt
mà như lời ông, nó đã trở thành động lực, thành nguồn
sức mạnh để mình vận động và thay đổi. Quê gốc ở
Hưng Nguyên, Nghệ An, Nguyễn Trần Bạt xuất thân
trong một gia đình trí thức. Cha ông từng là cán bộ cốt
cán Việt Minh ở Nghệ An. Từ nhỏ, Nguyễn Trần Bạt đã
được nghe cha và nhiều nhà trí thức, cách mạng đàm
thoại về những vấn đề của thế cuộc. Lớn lên, gặp cảnh
chiến tranh li tán, con đường sự nghiệp của cha ông gặp
khó khăn: "Bố tôi vào Đảng từ những năm 1940, nhưng
sau đó phải tạm dừng sinh hoạt Đảng cho đến năm 1960
vì là con địa chủ. Những bế tắc trong đời sống chính trị
của bố làm cho mẹ tôi phải ra Hà Nội để tìm lối thoát cả
vật chất lẫn tinh thần, tôi cũng theo mẹ ra đi từ năm 9
tuổi. Gia đình tôi lúc bấy giờ rất khốn khó. Bố tôi là một
ông tú mà phải đi bán thuốc lá dạo, tôi thì bán nước chè
ở Ga Hàng Cỏ (Hà Nội)... Với tôi, nỗi đau khổ ấy là một
thực tế giày vò trong nhiều năm tháng sau".
Soi chiếu vào cuộc đời mình, những bước ngoặt
của cuộc sống đã trang bị cho Nguyễn Trần Bạt kiến
thức thực tế, sự từng trải và óc tưởng tượng. Khi đang
học lớp 9, ông cảm thấy trường học trở nên chật chội
so với trí tưởng tượng của mình nên ghi tên đi thanh
niên xung phong. Một thời gian ngắn sau, ông lại xung
phong đi bộ đội để thực hiện những hoài bão của tuổi
trẻ. Sau một trận đánh, bị sức ép từ bom, ông được
cho giải ngũ vì sức khỏe yếu. Sau đó, Nguyễn Trần Bạt
đỗ vào Trường Đại học Xây dựng, tốt nghiệp với
chuyên ngành Kĩ sư cầu đường. Năm 1987, Nguyễn
Trần Bạt khởi xướng việc thành lập Văn phòng Xúc tiến
các hoạt động sở hữu công nghiệp Việt Nam, tiền thân
của Công ty Sở hữu công nghiệp INVESTIP thuộc Bộ
Khoa học và Công nghệ. Năm 1989, ông cùng với một
số đồng nghiệp đã thành lập Công ty Tư vấn
đầu tư và Chuyển giao công nghệ (có tên giao
dịch là InvestConsult Ltd). Đó là công ty đầu
tiên ở Việt Nam làm nhiệm vụ kết nối đầu tư
nước ngoài. Khách hàng là những nhà đầu tư
đến Việt Nam được tư vấn một cách đầy đủ từ
luật pháp, đến các quy trình thực hiện một dự
án, các phương án gỡ rối cho doanh nghiệp,
bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ… Có thể nói,
Nguyễn Trần Bạt đã nắm bắt chính xác và bù
lấp một khoảng trống lớn trong bối cảnh hội
nhập kinh tế quốc tế.
“THƯ TRUNG HỮU NGỌC”
Bây giờ thì ông đã trở thành triệu phú, một
người thành công trên nhiều lĩnh vực nhưng như lời
ông, để lập thân, ông không muốn người ta nhắc nhớ
đến mình chỉ dưới những góc độ ấy. “Tôi luôn tính toán
việc trả ơn cuộc đời vì tôi đã nhận được từ cuộc đời rất
nhiều và tôi phải trả lại cho nó tương xứng với những
gì mà tôi đã nhận được. Bên cạnh đó, tôi biết sức kiếm
tiền của tôi có thể giảm đi, nhưng sức sáng tạo của tôi
thì chưa chắc, do đó tôi nghĩ đến việc viết sách. Đấy là
một phương thức để tôi trả lại cho cuộc đời tất cả
những ân huệ mà nó đã trao cho tôi.” Và viết, công
việc ấy đến với ông như một nhu cầu tự thân tất yếu.
Trong vòng 15 năm, Nguyễn Trần Bạt cho ra đời hàng
loạt tác phẩm như:
Văn hóa và con người
(2005),
Cải
cách và sự phát triển
(2005),
Suy tưởng
(2005),
Cội
nguồn cảm hứng
(2008),
Đối thoại với tương lai
(2010),
Vượt qua những giới hạn
(2013),
Con người là tinh hoa
của nhau
(2014),
Tình thế và giải pháp
(2015),
Gạo và
Sạn
(2016),
Sức mạnh của cái đúng
(2018), K
hông
gian tinh thần
(2019)… Ông trở thành một học giả
được nhiều tổ chức uy tín trên thế giới cũng như trong
nước mời đến đàm luận, diễn thuyết. Lí giải về sự ghi
nhận ấy của cộng đồng, Nguyễn Trần Bạt bảo, bí quyết
nằm ở việc đọc. “Tôi là một kẻ đọc liên tục, đọc một
cách nghiến ngấu từ tấm bé, tôi có ý thức đọc sách thật
sự từ năm lên 8 tuổi". Lại thêm nhiều lần, như lời ông,
được “hóng hớt” cha mình nói chuyện với các bạn hữu.
Lớn lên một chút, Nguyễn Trần Bạt bắt đầu tìm đến triết
học. Ông đọc một cách khá kiên nhẫn và lâu dài các
sản phẩm của Marx và của cả các nhà triết học Đức
khác như: Hegel, Kant, Schopenhauer. Bên cạnh đó,
ông cũng đọc cả triết học Trung Quốc, nghiên cứu
Khổng Tử, Lão Tử khá kĩ lưỡng. Quá trình tích lũy,
Nguyễn Trần Bạt biết những khái niệm cơ bản của triết
học Trung Hoa.
Vừa nói chuyện, người đàn ông gần tám mươi vừa
thủng thẳng chỉ cho tôi tư liệu ông đang đọc các biên
khảo liên quan tới Platon. Ông “khoe”, cách đây hai
tháng, ông cũng vừa mua bộ Tứ thư và Ngũ kinh. Ông
bảo bây giờ đọc những thứ này không phải vì trước kia
chưa đọc mà vì cùng với thời gian, ông cần kiểm
nghiệm lại, khẳng định lại, chuẩn hóa lại các thông tin,
kiến thức. Ông có một thư viện cỡ chục ngàn đầu sách.
Bản thân ông viết ra được khoảng 15 ngàn trang sách
và chắc chắn, công việc này vẫn sẽ còn được tiếp tục
trong thời gian tới…
Học giả Nguyễn Trần Bạt
VÀI NÉT CHÂN DUNG GHI VỘI
NGUYỄN VĂN QUÂN
GIỌNG NÓI TRẦM ẤM VÀ RÀNH MẠCH, ÔNG CUỐN HÚT NGƯỜI ĐỐI DIỆN
NGAY TỪ GIÂY PHÚT ĐẦU TIÊN TRÒ CHUYỆN. TỪ ĐÔNG, TÂY, CỔ KIM CHO
ĐẾN NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ VĂN HÓA, KINH TẾ, CHÍNH TRỊ VÀ THẬM CHÍ LÀ
CẢ… TÌNH YÊU, NHỮNG BIỆN GIẢI CỦA ÔNG NHƯ MỘT CHẤT MEN TRUYỀN
CẢM HỨNG CHO TẤT CẢ MỌI NGƯỜI TRONG MỘT SỰ TÒ MÒ ĐẦY HÁO HỨC.
ÔNG CHÍNH LÀ NGUYỄN TRẦN BẠT, NGƯỜI XUẤT HIỆN TRONG ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA HỌC THUẬT NHƯ MỘT HIỆN TƯỢNG ĐẦY ĐỘC ĐÁO VÀ THÚ VỊ…