352

24 / 92

24
VTV
Văn hóa
Giải trí
…Hạ tuần tháng 8/1942, cụ Hồ từ
Pác Bó sang Tĩnh Tây, dừng chân ở Pà
Mông, nhờ một người anh em trong
xóm là Dương Thao dẫn đường đi Trùng
Khánh tìm gặp Chu Ân Lai và phái đoàn
Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Không may, đi đến chợ Túc Vinh huyện
Đức Bảo, hai thày trò bị bọn hương dũng
Quốc dân Đảng bắt giam. Từ nhà giam
chuyên khu Tĩnh Tây, ngày 29/8/1942,
cụ Hồ bị áp giải qua các huyện và thành
phố: Điền Đông, Thiên Đằng, Long
An, Ung Ninh, Nam Ninh, Vũ Minh,
Tân Dương, Liễu Châu, Quế Lâm...
Trải qua mười mấy nhà giam, đến
ngày 10/9/1943, mới được trả tự do
ở Liễu Châu, tính ra vừa tròn 1 năm
12 ngày. Đây là chuyến đi bộ cực
khổ tột cùng. Đường dài sỏi đá gập
ghềnh, vượt qua núi cao vực thẳm.
Mùa hè, những cánh đồng khô cháy,
nắng như đội lửa; mùa đông gió cắt
thịt da, đường sá mêng mang không
một bóng người. Chỉ có người tù và
toán lính áp giải lê bước trên đường:
“Dạ như hắc ám dĩ đăng trình/ Lộ
hựu khi khu thậm bất bình” (Còn tối
như bưng đã phải đi/ Đường đi khúc
khuỷu lại gồ ghề); “Nhật hành ngũ thập
tam công lí/ Thấp tận y quan phá tận
hài” (Năm mươi ba cây số một ngày/
Áo mũ dầm mưa, rách hết giày). Bụng
đói, thân rét, tay bị trói, cổ bị xiềng, run
rẩy suốt lộ trình dằng dặc như thế, dù là
người thép cũng không chịu nổi! Vậy
mà Người đã vượt qua để rồi bao nhiêu
gian lao, khổ hận, núi thẳm, non cao cuối
cùng chỉ còn đọng lại trong một tứ thơ,
một tư tưởng Hồ Chí Minh thanh thản,
tận cùng: “Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan/Tùng
sơn chi ngoại hựu trùng sơn/Trùng sơn
đăng đáo cao phong hậu/Vạn lí dư đồ cố
phán gian” (Đi đường mới biết gian nan/
Núi cao rồi lại núi cao trập trùng/Núi cao
lên đến tận cùng/Thu vào tầm mắt muôn
trùng nước non).
Tháng 10/1944, Bác Hồ qua biên giới
Việt - Trung, đi bộ về Pác Bó, huyện Hà
Quảng, Cao Bằng. Đồng chí Dương Đại
Lâm được tin báo, chạy ra đón Bác ở chợ
Cọt Mà, bàng hoàng nhìn thấy: “Ông cụ
người cao gày, đôi mắt sâu quầng, đầu
đội nón sơn, mặc bộ quần áo bạc màu,
chân đi hài xảo bằng mo tre, dây cứa đứt
cả mu bàn chân, còn gót chân thì loét
máu”. Bác yếu nhiều, vừa leo núi vừa
thở. Đại Lâm mấy lần xin mang hộ hành
lí của Bác thì Người gạt đi: “Chú cứ lo
phần của chú!”. Đi từ sáng đến chiều tối
về tới Khum Đắc. Các đồng chí được
gần Bác ở Cao Bằng kể lại: “Ở Pác Bó,
Bác thường hay đi chơi núi. Núi cao là
niềm ham mê của Bác. Con đường mòn
lên núi nhiều gai góc, dây leo chằng chịt,
đá nhọn chắn đường, lau già trổ cờ trắng
bạc ngả sang hai bên lấp mất lối. Bác leo
tít lên đỉnh núi cao, có khi lại xuống thật
sâu dưới thung lũng. Cả người Bác, cả
tâm hồn Bác như hòa vào với núi”.
Suốt 9 năm kháng chiến chống Pháp,
Bác vẫn thường đi bộ. Những thước phim
tư liệu ghi hình ảnh Bác chống gậy xuyên
rừng, lội suối, đôi khi thấy Bác cưỡi ngựa
qua đèo hay ngồi trên xe Jeep cũ, lúc Bác
đẩy xe, quay “maniven” giúp lái xe khi
xe chết máy. Song thường xuyên chỉ thấy
Người đi bộ, dép lốp, gậy tre, mũ cát,
khăn mặt vắt vai. Tuổi cao, chân mỏi, lúc
nghỉ, Bác dùng nước giải tự bóp chân theo
cách chữa bệnh của các cụ truyền lại. Chỉ
nhờ bài thuốc tự sinh này mà đôi chân
dẻo dai đã giúp Bác đi bộ hàng ngàn cây
số suốt 9 năm kháng chiến trường kì cho
đến ngày Bác cùng Trung ương Đảng và
Chính phủ trở về Hà Nội.
Những năm cuối đời của Bác, chiến
trường miền Nam ngày càng ác liệt. Bác
không ngày nào không lo lắng, theo dõi
tin tức của chiến sĩ và đồng bào ở trong
Nam. Bác yêu cầu khi nào có các đoàn
ở trong Nam ra, phải báo cáo ngay để
Bác gặp. Nay xem lại phim tư liệu ghi rõ
những cuộc gặp của Bác với cán bộ và
chiến sĩ miền Nam, càng thêm thương
Bác! Lần nào Bác cũng hỏi thăm cặn
kẽ đường đi vào Nam như thế nào, dọc
Trường Sơn phải qua những đâu?...
Trong lòng Bác tha thiết một ước
mong đi bộ dọc Trường Sơn vào
Nam thăm đồng bào, chiến sĩ. Bác
chính thức nêu vấn đề này với Bộ
Chính trị và đề nghị tổ chức cho
Bác một chuyến đi. Bác hăng hái
chuẩn bị. Biết mình sức khỏe đã
yếu, hằng ngày Bác cùng với ông
Tam (bảo vệ của Bác, nay đã qua
đời) đeo ba lô, tập đi bộ trong khu
vườn cây rộng lớn của Phủ Chủ
tịch. Bác không theo lối quen thuộc
mà tự vạch ra đường đi riêng, xuyên
qua cả bụi cây rậm trong vườn.
Bác nói với ông Tam: “Chú muốn vượt
Trường Sơn với Bác thì phải biết vạch
đường mà đi”. Tháng 8/1969, Bác nằm
giường bệnh, biết không thể tiếp tục đi
bộ được nữa rồi! Lòng Bác vẫn không
nguôi nhớ về miền Nam, nhớ những rặng
núi xa...
Nhiều năm sau, trên đường vào Nam
làm phim, một đêm trên đỉnh Trường
Sơn, tôi nghe các chiến sĩ hát Đêm
Trường Sơn nhớ Bác , ngước lên đỉnh
núi cao, chợt thấy rùng mình. Bác vừa
đi qua đỉnh núi?... Hay ánh trăng xanh
mờ nhạt... Ai đó nói: Hồn thiêng của
Bác trên đường về Nam đã nhập vào dãy
Trường Sơn!
Suốt đời, Bác khiêm tốn, giản dị, Bác
không muốn mọi người coi Bác là Người
vĩ đại! Rất ít khi Bác nói về bản thân.
Bởi vậy, còn biết bao chuyện về cuộc đời
của Bác, đối với chúng ta mãi mãi còn
bí ẩn.
NSND Đào TrỌng Khánh
THEO HÀNH TRÌNH...
(Tiếp theo trang 23)
ĐD, NSND Đào Trọng Khánh trò chuyện với Đại tướng
Võ Nguyên Giáp khi làm phim Một thế kỷ một đời người,
ngày 28/5/2001