89 / 92
Việt Thống), sau khi cập bến sẽ được
chuyển về nhà bằng xe công nông.
Xương đất sét có màu hồng nhạt khi
nung ở nhiệt độ cao sẽ chuyển sang màu
gan gà, cộng với sự kết hợp hai màu
men chủ đạo là nâu vàng và nâu đen tạo
thành men da lươn độc đáo của gốm Phù
Lãng. Nếu vẻ đẹp của Bát Tràng là sự đa
dạng về nước men, những nét vẽ tinh tế,
thì nét tinh túy của gốm Phù Lãng là sự
dân dã, mộc mạc của nước men da lươn
này. Các nghệ nhân ở đây phải thật khéo
léo, tỉ mỉ để vuốt tạo phôi gốm. Nét đặc
trưng của gốm Phù Lãng là sử dụng
phương pháp đắp nổi, gọi là chạm kép,
màu men tự nhiên, dáng gốm mộc mạc
nhưng khỏe khoắn, chứa đựng vẻ đẹp
nguyên sơ của đất và lửa, mang đậm nét
điêu khắc tạo hình.
Chúng tôi đến thăm quan đúng lúc bà
chủ Gốm Ngọc đang chăm chú quét men
cho những chiếc lộc bình nhỏ. Chúng
tôi tò mò hỏi về đống bột màu được bày
la liệt bên cạnh nguyên liệu cũng như
cách pha chế. Chẳng hề giấu nghề, vừa
luôn tay tô vẽ, bà vừa cho biết, ngày nay
nghệ nhân Phù Lãng thường dùng tứ
thiết là: lim, sến, táu, nghiến; vôi sống
(vôi tả); sỏi ống nghiền nát và bùn phù
sa trắng. Bốn chất liệu này sau khi sơ
chế trộn đều với nhau theo một tỉ lệ nhất
định rồi để khô, đập nhỏ cho vào nước,
gạn qua rây bột, từ đó chế thành một
chất lỏng quánh, vàng như mật ong. Khi
sản phẩm còn ẩm, người thợ dùng chổi
lông quét men lên bên ngoài của sản
phẩm một lớp mỏng thích hợp rồi đem
phơi. Sau khi quét men và phơi khô, sản
phẩm có màu trắng đục. Ngoài việc tạo
ra loại men tráng riêng, kĩ thuật nung
gốm cũng mang đậm nét riêng biệt và
gia truyền đối với mỗi lò gốm nơi đây.
Sau công đoạn vào men và tạo màu,
phơi khô, sản phẩm được đưa vào lò
nung ở nhiệt độ 1.000 0 C. Để đảm bảo
gốm sành nâu có lớp da ngoài đanh
mặt, nhẵn bóng và chắc, người thợ gốm
phải xếp sản phẩm trong lò sao cho tiết
kiệm tối đa không gian. Chi phí cho mỗi
mẻ đốt lò rất cao nên nếu không nắm
vững kĩ thuật chọn đất, đốt lò… thì cả
mẻ gốm phải bỏ đi. Một lò nung được
khoảng một nghìn sản phẩm mỗi lần
và phải đun liền trong ba ngày ba đêm.
Sản phẩm đạt tiêu chuẩn phải có màu da
lươn vàng óng hay màu cánh gián, khi
gõ vào sản phẩm có tiếng vang. Sở dĩ,
trong khi các làng gốm khác đã chuyển
sang phương pháp nung gốm hiện đại
bằng gas thì ở Phù Lãng người ta vẫn sử
dụng củi để nung gốm chính vì sự biến
nhiệt khác nhau, tạo ra những vết táp
trên bề mặt gốm mà không phương pháp
nào có thể thay thế.
Hàng năm có rất nhiều tour du lịch
và các du khách tìm tới làng gốm này
để tham quan và trải nghiệm. Những
xưởng gốm lớn thường đón từng đoàn
học sinh đến để các em được mục sở
thị các công đoạn làm gốm và tận tay
sáng tạo, làm ra các sản phẩm gốm của
riêng mình. Đến đây, bạn sẽ cảm nhận
được sự chuyên nghiệp, kĩ thuật làm
gốm độc đáo và những vất vả, khó khăn
của người làm gốm phải trải qua mỗi
ngày. Trước sự cạnh tranh của cơ chế
thị trường, làng gốm có những khó khăn
nhất định, song hàng trăm hộ dân vẫn
miệt mài, tận tụy với nghề. Lớp trẻ ở
đây ý thức rất rõ về việc giữ nghề nên
đã theo học ở các trường lớp mĩ thuật
bài bản, hình thành nên lớp nghệ nhân
trẻ có tri thức.
Một nét đáng yêu của Phù Lãng là
sự thân thiện của dân làng, họ sẵn sàng
làm hướng dẫn viên cho bạn, kể cho bạn
nghe về lịch sử lâu đời của làng gốm
cũng như giải thích cho bạn một cách
tỉ mỉ về quá trình cho ra một sản phẩm
hoàn chỉnh. Vì thế, nếu bạn đang tìm
kiếm một địa điểm du lịch đi về trong
ngày gần Hà Nội thì làng gốm Phù
Lãng chính là một nơi lí tưởng. Tại đây,
bạn vừa được trải nghiệm không gian
văn hóa truyền thống lại được thưởng
thức không khí làng quê mộc mạc, quà
mang về là những sản phẩm gốm độc
đáo với giá thành rất rẻ.
Mai Chi
Các công đoạn tạo hình sản phẩm gốm
Nét vẽ tài hoa của người thợ làng gốm
Chum vại được phơi khô
trước khi cho vào lò nung
89