35 / 92
Truyền hình
-
35
cuộc đời quân ngũ, 30 năm say mê
công tác bảo tàng và nghiên cứu khoa
học tìm tên cho liệt sĩ qua di vật nằm
cùng phần mộ, tôi buồn lắm. Người ta
nói “buồn muốn khóc” còn tôi thì khóc
thật. Trước khi đi, tôi mua một lễ nhỏ
sang thắp hương và nói chuyện với các
di vật, như nói với các chị, các anh rằng:
“Vì hoàn cảnh gia đình nên tôi chuyển
nơi ở, mong các anh thông cảm và tôi
vẫn làm những gì có thể để đưa các anh
về với quê mẹ”. Tôi ước giá như các cơ
quan chức năng nghĩ đến việc tiếp nối
công việc này, để di vật không chỉ là
những hiện vật bảo tàng.
Vẫn miệt mài với công việc khớp
nối kỉ vật của các cựu binh Mỹ, Australia
để trao trả cho liệt sĩ Việt Nam, chị có thể
chia sẻ thêm về công việc này?
- Tôi đã viết tác phẩm
Chuyện kể của
người đi tìm liệt sĩ
, xuất bản năm 2005,
tôi muốn viết thêm tập 2, những câu
chuyện trở về của kỉ vật liệt sĩ Việt Nam
từ các cựu chiến binh (VVA) ở nửa bên
kia bán cầu (Mỹ) có được. Tôi đã gặp
cựu binh, nhà văn Mỹ - Wayne Karlin,
tác giả của cuốn
Những linh hồn phiêu
dạt
viết về những kỉ vật liệt sĩ trở về Việt
Nam qua các cựu binh Mỹ. Qua sự giới
thiệu của nhà văn này, tôi đã sưu tầm
được nhiều kỉ vật liệt sĩ Việt Nam. Các
cựu binh Australia cũng nhờ tôi xác minh
thông tin và trả lại một số di vật cho các
gia đình liệt sĩ Việt Nam mà họ có được
trong những năm tham chiến ở chiến
trường miền Nam Việt Nam.
Chuyến đi gần đây nhất của chị là
ở đâu? Và những kỉ vật nào đã được trao
trả cho các gia đình liệt sĩ?
Tiến sĩ Bob Hall - VVA người Australia,
người thực hiện đề tài
Những
linh hồn
phiêu dạt
chuyển hàng trăm kỉ vật qua
email cho tôi. Có một tấm bằng khen ghi
tên liệt sĩ Hà Văn Loi, bị rách làm hai,
khó dịch, khó đọc, tôi đã đưa lên
facebook kêu gọi cộng đồng cùng tìm.
Cô giáo Dã Quỳ đã giúp tôi tìm được
quê liệt sĩ ở Thanh Hóa nhưng khi gọi
điện thì họ nói, vợ và con anh đã chết
lâu rồi, không còn thân nhân. Bằng
nhiều cách, chúng tôi vẫn tìm được một
người họ hàng, ban đầu anh ta không
mặn mà khi nghe tin này, gặng hỏi mãi
anh ấy mới kể thật là vợ con liệt sĩ xa
quê lâu rồi, đang ở Tây Ninh. Khi đến
Tây Ninh, biết được câu chuyện đáng
thương của vợ con liệt sĩ, tôi không cầm
nổi nước mắt. Chị Hà Thị Tàm kể, biết tin
chồng hi sinh, chị dắt 2 đứa con vào
Nam tìm mộ chồng theo giấy báo tử. Ba
mẹ con cứ phía Nam đi mãi đến rừng
núi Tây Ninh, họ gặp một đồn biên
phòng, các chú ấy bảo, đây là hết đất
Việt Nam rồi. Nhờ sự giúp đỡ của bộ đội
biên phòng, họ dựng lều khai hoang
kiếm sống và ở luôn miệt này. Khi đoàn
CCB Australia sang Việt Nam, tôi đã mời
gia đình liệt sĩ Hà về bảo tàng Đồng Nai
để gặp mặt và trao kỉ vật, chứng kiến hai
con gái liệt sĩ nhận bằng khen của bố
mình sau bao nhiêu năm mất tin tức, cả
hội trường lặng đi.
Đằng sau mỗi kỉ vật rất giản dị là
cả một câu chuyện cảm động, những câu
chuyện nào đã để lại nhiều kỉ niệm đặc
biệt với chị?
- Một kỉ vật là chiếc mũ cối có chữ Bùi
Đức Hưng vẽ hình một con chim bồ câu,
trên mũ có 5 vết đạn. Cựu chiến binh
John Wats chuyển về nhờ tìm địa chỉ của
liệt sĩ để họ trả lại cho gia đình. Vất vả
lắm chị Tạ Vĩnh Hiền làm việc tại Tập
đoàn dầu khí mới giúp tôi tìm được danh
sách 3 liệt sĩ có tên là Bùi Đức Hưng
trong cả nước, trong đó có một liệt sĩ quê
ở Tam Nông, Phú Thọ. Tôi nhờ chị Việt
Nga, cũng là một người rất quan tâm
đến công việc kiếm tìm của tôi, vì quê ở
Tam Nông nên chị dễ dàng tìm hiểu và
tiếp cận gia đình liệt sĩ Bùi Đức Hưng.
Giấy báo tử của gia đình liệt sĩ Hưng ghi
anh hi sinh ngày 25/8/1968 trong trận
Đức Lập. Khớp nối với thông tin của ông
John Wats, người lấy chiếc mũ cối đúng
trong trận đánh đó (tỉnh Quảng Đức cũ)
nay là tỉnh Đắk Nông. Khi chắc chắn về
mặt thông tin, phía VVA Mỹ liên hệ với
Chính phủ Việt Nam để chuẩn bị chuyển
giao kỉ vật về gia đình. Tại buổi lễ trang
nghiêm và cảm động trao kỉ vật diễn ra
tại xã Hương Nộn, Tam Nông, Phú Thọ,
các cháu thanh niên địa phương hát bài
ca
Tự nguyện
. Lời ca hòa trong hình ảnh
chim bồ câu mà liệt sĩ Hưng đã vẽ lên
mũ đã mang đến xúc động cho nhiều
người tham dự.
Tính nhân văn của công việc tìm
đường về quê nhà cho những kỉ vật chiến
tranh là điều không thể phủ nhận, theo
chị, công việc này đã được sự hợp tác của
đông đảo cộng đồng chưa?
- Công việc này cần sự cẩn trọng tỉ
mỉ và khoa học, làm được và được làm
cũng khó khăn lắm. Nói ra thì khả thi
nhưng làm cụ thể thì ít người làm. Cựu
chiến binh Mỹ, Tiến sĩ BoB Hall có
chuyển cho tôi danh sách 500 liệt sĩ
thuộc D445 và một số đơn vị khác mà
họ mai táng trong chiến tranh, có đầy
đủ tên, đơn vị, tọa độ mai táng. Họ nói
cũng đã chuyển đến các cơ quan chức
năng của tỉnh Bà Rịa, hội cựu chiến
binh D44 nhưng đến nay vẫn chưa
triển khai tìm kiếm được. Tôi luôn nghĩ
rằng, công việc kiếm tìm liệt sĩ chưa thể
dừng lại khi đâu đó vẫn còn hài cốt của
các chị, các anh.
Trân trọng cảm ơn chị
Thục Miên
(Thực hiện)
Ảnh nhân vật cung cấp
Nhà tưởng niệm và trưng bày di vật của
liệt sĩ tại Bảo tàng quân khu 4
Tiến sỹ Bob Hall CCB Australia đang trao
kỉ vật liệt sĩ cho đại diện Bộ Quốc phòng
Việt Nam
Giấy khen của liệt sĩ Hà Văn Loi