46 / 92
46
TỪ SƠN TA ĐẾN NGHỆ THUẬT
TRANH SƠN MÀI
Sơn ta được lấy từ nhựa cây sơn trồng
chủ yếu ở vùng Trung du Bắc bộ (Yên Bái,
Phú Thọ và Nghĩa Lộ). Cùng với nghề
sơn truyền thống, sơn ta đã tô điểm cho
cuộc sống bằng những tác phẩm phù điêu,
điêu khắc, đồ chạm, sơn son thiếp vàng ở
những nơi trang nghiêm như cung điện,
đền đài, chùa, miếu… cho đến những vật
dụng hàng ngày như: hộp, tráp, cơi trầu,
bàn ghế, tủ… Sơn mài sơn ta truyền thống
sử dụng cùng với son thần, vỏ trai, vỏ
trứng vàng bạc thật và nhiều màu và chất
liệu khác tạo vẻ đ p lung linh, huyền ảo
cho các tác phẩm hội họa mà không một
chất liệu nào sánh được.
Năm 1930 trường Cao đẳng Mỹ thuật
Đông Dương chính thức mở xưởng
nghiên cứu sơn ta để ứng dụng trong hội
họa. Đó là phát minh được kĩ thuật mài
ra hình sau khi làm những lớp màu chìm.
Và thế là nghệ thuật tranh sơn mài ra đời
sau những tìm tòi của các bậc tiền bối
như họa sĩ Trần Văn Cẩn, Trần Quang
Trân, Nguyễn Khang, Phạm Hậu, Lê Phổ,
Nguyễn Gia Trí. Những tác phẩm tuyệt
đ p sử dụng chất liệu sơn mài có thể xem
như bằng chứng đầu tiên khẳng định đẳng
cấp hội họa đích thực của thể loại này là
Trần Quang Trân với tác phẩm
Bờ ao
(bình
phong 6 tấm). Lê Phổ với Phong Cảnh Bắc
Kỳ. Nhiều bức sơn mài trở thành
Bảo vật
quốc gia
như:
Vườn xuân Trung Nam Bắc
,
Thiếu nữ trong vườn
và
Phong cảnh
của
danh họa Nguyễn Gia Trí;
Kết nạp Đảng
ở Điện Biên Phủ, Thanh niên thành đồng
của Nguyễn Sáng;
Bác Hồ ở chiến khu
Việt Bắc
của Dương Bích Liên;
Gióng
của
Nguyễn Tư Nghiêm... Ở thời điểm hiện tại,
họa sĩ Nguyễn Trường Linh có tranh tham
gia rất nhiều cuộc triển lãm tranh sơn mài
quốc tế.
VÀ ƯỚC VỌNG BẢO TỒN
HỒN DÂN TỘC
Mơ ước xây dựng được một cộng
đồng đông đảo những người hiểu và yêu
dòng tranh sơn mài sang trọng, đậm nét
văn hóa dân tộc, năm 2013 Nhóm họa sĩ
Sơn ta Việt Nam đã được thành lập với
gần 30 thành viên. Trong đó, chủ nhiệm
nhóm là họa sĩ Nguyễn Trường Linh, phó
chủ nhiệm là họa sĩ Nguyễn Đức Việt. Mới
đây, triển lãm thứ 6 của nhóm Sơn ta (khai
mạc ngày 1/6/2020) một lần nữa cho thấy
từ đôi bàn tay sáng tạo của người họa sĩ,
mức độ biểu đạt của sơn mài có thể đáp
ứng bất kì phong cách nào.
Với 18 tác giả tham gia của triển lãm
thứ 6 này cùng những tác phẩm được thể
hiện theo rất nhiều phong cách khác nhau
cho thấy sức sáng tạo của họa sĩ là không
có giới hạn, kể cả với thể loại gò bó về kĩ
thuật như tranh sơn mài. Đó là Đỗ Đức
Khải với sự biến hóa linh hoạt trong bảng
màu, chủ đề, lối thể hiện; Nguyễn Đức
Việt cũng thể hiện sức sáng tạo dồi dào
qua phong cách đa dạng từ hiện thực đến
siêu thực, trừu tượng; Chu Viết Cường với
những bức tranh bản làng miền núi trong
trẻo như sương sớm... Trong triển lãm lần
này, có một điểm thú vị khác là các họa sĩ
đã tận dụng hiệu ứng sâu thăm thẳm của
tranh sơn mài để gửi gắm nội tâm cùng
nhiều chủ đề tư tưởng, tạo nên một vệt
tranh biểu tượng bên cạnh loạt tác phẩm
đặc tả thiên nhiên, thiếu nữ…
Mọi sáng tạo trong phong cách thể
hiện nhằm làm mới tranh sơn mài luôn cần
thời gian để trau chuốt, hoàn thiện. Đây là
hướng đi đúng đắn để thu hút công chúng
và cả thị trường trong thời điểm này. Bởi,
công sức bảo tồn tranh sơn mài của các
họa sĩ Sơn ta sẽ là vô nghĩa nếu tranh sơn
mài không được công chúng và thị trường
đón nhận.
MAI CHI
ĐỘC ĐÁO
TRANH SƠN MÀI
NGHỀ SƠN CỦA NGƯỜI VIỆT ĐÃ CÓ LỊCH SỬ LÂU ĐỜI NHƯNG
CÁC HỌA SĨ DÙNG CHẤT LIỆU NÀY ĐỂ SÁNG TẠO NÊN NHỮNG
BỨC TRANH SƠN MÀI TUYỆT TÁC THÌ CÓ TỪ BAO GIỜ? CÁC HỌA
SĨ ĐÃ NỖ LỰC BẢO TỒN CHẤT LIỆU TRUYỀN THỐNG CỦA DÂN
TỘC RA SAO? TRIỂN LÃM LẦN THỨ 6 CỦA NHÓM HỌA SĨ SƠN TA
ĐẦU THÁNG 6 VỪA QUA ĐÃ CHO THẤY CÁC HỌA SĨ THỦY
CHUNG VỚI HỒN DÂN TỘC ĐÃ NỖ LỰC RA SAO ĐỂ ĐƯA TRANH
SƠN MÀI ĐẾN GẦN HƠN VỚI CÔNG CHÚNG.
Tác phẩm Nguyệt Lãm
của họa sĩ Nguyễn Đức Việt
Tác phẩm Câu Chuyện của họa sĩ
Nguyễn Trường Linh
Tác phẩm Vũ Điệu Núi Rừng của họa sĩ
Trần Ngoc Anh
VĂN HÓA & GIẢI TRÍ